Niet hoeveel we drinken, wel hoe we drinken telt

Een paar weken geleden introduceerden we bevriende Noren tot de geneugten van een Belgische maaltijd: een trappist bij het aperitief, witte wijn bij de vis, rode bij het vlees, en een goede jenever om dat alles te helpen verteren. Verwonderd door zoveel alcoholweelde aan tafel, duurde het niet lang vooraleer de culinair sobere Noren de Belgische drankcultuur met de hunne vergeleken.

Hier mogen alle dranken die meer dan 5% alcohol bevatten enkel door de overheidsmonopolist verkocht worden waarvan de vestigingen schaars zijn. Alcohol kopen in het weekend moet voor zaterdag 15u gebeuren en ook op verkiezingsdagen vind je in de winkelrekken geen druppel. Happy hours zijn verboden en de invoer van alcohol en tabak streng gereguleerd.

Als liberaal en Bourgondiër kon ik het aan tafel niet laten dat paternalisme op de korrel te nemen. Maar tot mijn verbazing stonden onze vrijdenkende gasten helemaal achter het beleid. Ze vertelden ons hoe Noren op feestjes en recepties alles opdrinken waar ze hun hand kunnen op leggen en velen zich in het weekend volledig te pletter zuipen. “Zonder al die beperkingen zou de situatie hier nog veel erger zijn”, besloten ze vastberaden.

Maar is dat wel zo? Volgens de literatuur is het aanbod beperken een effectieve manier om de alcoholconsumptie in toom te houden. En inderdaad, volgens de WHO drinkt de vrije Belg per jaar het equivalent van 10 liter pure alcohol tegen bijna 8 liter voor de gecontroleerde Noor. Anderzijds is de gemiddelde alcoholconsumptie in België sinds 1980 met 4 liter gezakt terwijl die van de Noor met drie liter is gestegen. Kijkt men naar alcoholafhankelijkheid, dan telt Noorwegen met 7,4% bijna 60% meer verslaafden dan België.

Niet zozeer hoeveel alcohol we drinken is dus van belang, wel hoe we ze nuttigen - de drankcultuur dus. Het Mediterrane dieet bevat bijvoorbeeld meer alcohol (wijn) maar zorgt voor minder verslavingen.

Laat er geen misverstand over bestaan, met meer dan 170 000 verloren levensjaren en een totale kost van meer dan 2 miljard euro per jaar (UGent & VUB, 2015), is alcoholmisbruik een belangrijk maatschappelijk vraagstuk. Burgers verwachten dat problemen worden aangepakt, maar ook dat ze niet de dupe worden van symboolmaatregelen van politici met een zwak voor gratuite profilering. Ze verwachten in de privésfeer minimale overheidsinmenging en maximale zelfbeschikking, denk ik. Geloven de criticasters van de Minister (DM 7/11) echt dat we de alcoholverslaving in ons land gaan aanpakken met een verbod op bierblikjes in automaten? Geloven zij dat dronken bestuurders eerst een sixpack achterover kappen in het tankstation voor ze op een zondagochtend tegen een boom knallen?

Er zijn nochtans wel een aantal dingen die we kunnen doen om het alcoholmisbruik en de gerelateerde maatschappelijke kosten, die volgens het Centrale Planbureau hoger zijn dan de opbrengst uit accijnzen, op een effectieve manier aan te pakken. Een nultolerantie aan het stuur kan voor de nodige omwenteling van onze zorgwekkende drink-en-rijd-cultuur zorgen. Daarnaast heeft wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat een accijnsverhoging, vooral op de goedkoopste (sterke) dranken en op producten populair bij jongeren, tot een consumptiedaling leidt - ook bij problematische gebruikers. Laagdrempelige hulpverlening zoals verslavingshulp en psychologische bijstand, al dan niet in combinatie met nieuwe geneesmiddelen, kunnen verslaafden dan weer perspectief bieden.

Maar dat wij Belgen onze Bourgondische levensstijl zullen willen afzweren, dat betwijfel ik, en daar zijn onze Noorse vrienden niet rouwig om.